ابطال صلح‌نامه
ابطال صلح‌نامه در شرایط خاصی ممکن است از نظر قانونی پذیرفته شود. در صورتی که شرایط زیر وجود داشته باشد، صلح‌نامه می‌تواند به دستور دادگاه ابطال گردد:
۱. عدم اهلیت طرفین قرارداد
اگر یکی از طرفین صلح‌نامه در زمان تنظیم قرارداد اهلیت قانونی نداشته باشد، مثل سن زیر ۱۸ سال، یا نداشتن عقل و درک کافی، صلح‌نامه قابل ابطال است. اهلیت به معنای توانایی و صلاحیت قانونی برای انعقاد قرارداد است.
۲. وجود اکراه، اجبار یا تهدید
اگر ثابت شود که صلح‌نامه تحت اکراه، اجبار یا تهدید یکی از طرفین تنظیم شده و شخص با رضایت کامل آن را امضا نکرده است، دادگاه می‌تواند آن را ابطال کند. برای اثبات این موضوع مدارک کافی یا شهادت شهود نیاز است.
۳. فریب و تقلب (غَبن فاحش)
در صورت اثبات فریب، تقلب یا غبن فاحش (زیان شدید و ناعادلانه برای یکی از طرفین)، صلح‌نامه قابل ابطال است. مثلاً اگر ارزش واقعی ملک به عمد از طرف مقابل مخفی شده باشد یا قیمت غیرمنصفانه تعیین شود.
۴. عدم رعایت شرایط صلح عمری
در صلح عمری، اگر مصالح حق استفاده از منافع ملک تا پایان عمر خود را برای خود محفوظ نگه داشته باشد، اما متصالح پیش از فوت مصالح، در ملک تصرف کرده یا به حقوق مصالح تجاوز کند، ممکن است شرایط ابطال فراهم شود.
۵. عدم ثبت رسمی صلح‌نامه (در مواردی خاص)
اگر صلح‌نامه مربوط به املاک ثبت‌شده باشد اما در دفتر اسناد رسمی ثبت نشده باشد، این سند به لحاظ قانونی قابل استناد نیست و ممکن است با اعتراض ذی‌نفع یا وراث باطل شود. برای صلح‌های ملکی، ثبت رسمی اهمیت بالایی دارد.
۶. عدم پرداخت عوض صلح (در صورت توافق)
در صورتی که در صلح‌نامه مقرر شده باشد که متصالح مبلغ یا عوضی به مصالح پرداخت کند و این تعهدات انجام نشود، مصالح می‌تواند برای ابطال صلح‌نامه اقدام کند.
۷. فوت یا جنون مصالح در صلح‌نامه‌های تعهدی و شخصی
اگر صلح‌نامه به صورت شخصی تنظیم شده و وابسته به تعهدات مصالح باشد، و در این میان مصالح فوت کرده یا دچار جنون شود، ممکن است این امر بر اعتبار صلح‌نامه تأثیر گذاشته و منجر به درخواست ابطال آن شود.
۸. مغایرت صلح‌نامه با قانون یا نظم عمومی
اگر صلح‌نامه مغایر با قوانین و مقررات عمومی کشور باشد، دادگاه آن را باطل اعلام خواهد کرد؛ مثلاً اگر موضوع صلح‌نامه شامل موارد غیرقانونی باشد یا خلاف عرف و اخلاق عمومی جامعه باشد.
نتیجه‌گیری
صلح‌نامه، چه عمری و چه قطعی، پس از فوت مصالح در صورتی معتبر باقی می‌ماند که شرایط و ضوابط آن به درستی تنظیم شده و در دفاتر اسناد رسمی به ثبت رسیده باشد.
توصیه می‌شود در تنظیم صلح‌نامه، از مشاوره وکیل تنظیم قرارداد صلح استفاده شود تا از مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری گردد.
