در قانون مدنی دو نوع وصیت پیش‌بینی شده است:
1. وصیت تملیکی: وصیتی است که کسی مال خود را حداکثر تا یک‌سوم برای زمان بعد از فوتش به دیگری مجاناً تملیک کند.
2. وصیت عهدی: در وصیت عهدی، وصیت‌کننده فرد یا افرادی را برای اداره بخشی از اموال خود و یا سرپرستی فرزندانش پس از مرگش تعیین میکند و مسئولیت را به آنها می‌سپارد.
در مبحث وصیت، شناختن این کلمات کلیدی لازم است:
1. موصی: کسی است که وصیت میکند.
2. موصی‌له: شخصی که به نفع او وصیت تملیکی شده است.
3. موصی‌به: مال موضوع وصیت تملیکی است.
4. ترکه: به دارایی‌های بجامانده از متوفی گفته می‌شود.
5. ثلث اموال: مقدار حداکثر یک‌سوم تمام دارایی‌های متوفی به هنگام مرگ که متوفی می‌تواند نسبت به آن برای هر کسی که بخواهد وصیت کند.
سه نوع وصیت‌نامه در قانون امورحسبی پیش‌بینی شده است:
1. وصیت‌نامه رسمی: وصیت‌نامه‌ای است که در یکی از دفاتر اسنادرسمی تنظیم شده باشد و بهترین نوع وصیت‌نامه است؛ چون قابل تردید و انکار نیست.
2. وصیت‌نامه سری: این نوع وصیت‌نامه می‌تواند به خط وصیت‌کننده یا شخص دیگری باشد اما در هر صورت باید به امضاء وصیت‌کننده برسد. این وصیت‌نامه در اداره ثبت یا محل دیگری که آن اداره تعیین میکند به امانت گذاشته می‌شود. شخص وصیت‌کننده هر وقت اراده کند می‌تواند وصیت‌نامه‌اش را از اداره ثبت پس بگیرد.
3. وصیت‌نامه خودنوشت: این وصیت‌نامه باید به خط وصیت‌کننده نوشته شود و دارای تاریخ به روز و ماه و سال به همراه امضای وصیت‌کننده باشد.
اگر شخصی دارای دو وصیت‌نامه باشد و مفاد آن برخلاف یکدیگر باشد صرفاً وصیت‌نامه مؤخر(دوم) دارای اعتبار است اما اگر مفاد وصیت‌نامه‌ها همدیگر را نفی نکنند در این صورت به هر دو وصیت‌نامه عمل می‌شود و هر دو دارای اعتبار است.
شخصی که اقدام به خودکشی کرده است اگر پس از آن اقدام به وصیت کند چنانچه فوت کند وصیت وی صحیح نیست اما اگر اول وصیت کند و سپس خودکشی کند وصیت وی صحیح است.
بطورکلی وصیت نسبت به شخصی نافذ و مؤثر واقع می‌شود که در جهان هستی وجود خارجی داشته باشد. به همین سبب وصیتی که متوجه جنین یک روزه که در رحم مادرش هست و هیچ روحی ندارد و اندک جسمی نیز دارد صحیح است به شرط اینکه زنده متولد شود. بنابراین اگر جنین مرده به‌دنیا بیاید هیچ وصیتی نسبت به آن کارساز نخواهد بود.
به مانند هر اقدام حقوقی دیگر، فردی که وصیت میکند باید عاقل باشد. بنابراین فرد مجنون به هیچ وجه وصیتی که میکند صحیح نیست. همچنین موصی باید بالغ باشد. بنابراین پسر 14 ساله یا دختر 8 ساله وصیتی که انجام می‌دهد اثر قانونی ندارد. مضافاً بر اینکه وصیت‌کننده باید دارای اختیار باشد. پس اگر شخصی تحت شکنجه باشد و وصیت‌نامه‌ای را تنظیم کند عمل وی غیرنافذ است؛ هر چند که بعدها می‌تواند آن وصیت را تنفیذ کند.
آیا وصیت می‌تواند بصورت شفاهی باشد؟ طبق ماده 294 قانون امور حسبی اگر اشخاص ذینفع در ارث، وصیت شفاهی متوفی را قبول و به صحت آن اقرار کنند این وصیت‌نامه صحیح و مورد پذیرش است.
وصیت‌نامه شفاهی چه شرایطی باید داشته باشد؟ وصیت باید در حضور دو شاهد بیان شود. یکی از شاهدان مفاد وصیت‌نامه را با تاریخ روز، ماه و سال تنظیم کند و حاضران دیگر آن را امضاء کنند. از لحاظ اعتبار، وصیت‌نامه شفاهی دارای ارزش و اعتبار کمتری نسبت به وصیت‌نامه کتبی است. بعلاوه اگر موصی تا عادی شدن شرایط در قید حیات باشد باید وصیت‌نامه خود را با تشریفات قانونی تنظیم کند. نام دیگر وصیت شفاهی، وصیت اضطراری است. وصیتی که معمولاً در شرایط سخت مثل جنگ یا زلزله اتفاق می‌افتد.
