انتشار محتوی خصوصی افراد در فضای مجازی و چگونگی برخورد با آن
محمدعلی طیبی سورکی وکیل پایه یک دادگستری و رییس کمیسیون حمایت از اعضا و صیانت از مرکز وکلا قوه قضائیه استان مازندران
این روزها فعالیت در فضای مجازی بدلایل مختلف از جمله کسب درآمد با توجه به شرایط کرونایی به اوج خود رسیده است و هیچ فردی حاضر نیست ،محتوای خصوصی و یا عکس و فیلم مربوط به او در فضای مجازی انتشار یابد و در این بین سهم خانم ها ،بیشتر خواهد بود و حال به بررسی این موضوع پرداخته می‌شود و پاسخ به سوالاتی از جمله ،که این بزه چگونه محقق می گردد و به عبارتی چه اقداماتی عناصر سه گانه را تشکیل می دهند؟ و اینکه آیا صرف انتشار جرم محقق می گردد؟ و آیا انتشار عکس و فیلم افراد کافی برای تحقق بزه می باشد و یا اينکه حتما باید نسبت به عکس منتشر شده تغییر یا تحریفی صورت گیرد؟ آیا با تهدید به انتشار آن ،می شود ،تهدید کننده را مورد تعقیب قرار داد؟ و سوالاتی از این قبیل که در ذهن افراد جامعه نقش می بندد.
تحقق بزه انتشار محتوی خصوصی افراد :
برای تحقق این بزه به چند نکته می بایست توجه گردد؛
۱_ وقوع جرم بوسیله درگاه‌های اینترنتی و یا برنامه‌های اجتماعی مانند تلگرام ،اینستاگرام واتس آپ ، فیس‌بوک و ...صورت پذیرد.
۲_اقدامات فوق الذکر در فضای مجازی صورت پذیرد .فلذا انتشار عکس و محتوای خصوصی دیگران ،بصورت حقیقی مثل انتشار به نحو پوستر و ... از شمول قانون حاکم بر این بزه خارج خواهد بود .
۳_تصاویر و محتوی خصوصی متعلق به شخص ثالث باشد و به بیان دیگر پخش و انتشار نمودن ،عکس و یا فیلم و همچنین محتوای خصوصی خویش ،مشمول بزه مورد بحث نخواهد بود، هرچند اقداماتی که بعمل می آورد ،بزه تلقی گردد ولی طبق مواد قانونی دیگر قابل تعقیب و مجازات خواهد بود.
۴_مورد قابل توجه دیگر اینکه رضایت کسی که عکس و تصاویر خصوصی وی منتشر گردیده ، قبل از انتشار اذن برای این اقدام نداده باشد والا مرتکب قابل مجازات نخواهد بود و نوعی بزه ای تحقق نمی یابد.
۵_ مورد بعدی که در قانون نیز بدان اشاره گردیده است، این است که اقدام مرتکب جنبه قانونی نداشته باشد ،تا تحت تعقیب قرار گیرد به عبارتی اگر مرتکب ،محتوای خصوصی افراد را بصورت قانونی در فضای مجازی، منتشر نماید ،قابل مجازات نخواهد بود.
۶_وجود سوءنیت و یا احراز قصد ارتکاب از موارد دیگر ،تحقق بزه انتشار محتوای خصوصی افراد ،تلقی می گردد و به بیان ساده تر ،اگر گوشی همراه افراد هک شود و یا اختلال های سیستمی دیگری رخ دهد و منجر به انتشار عکسهایی گردد که در گوشی افراد ،وجود داشته ،در این خصوص بدلیل عدم احراز قصد ارتکاب ،مرتکب قابل مجازات نخواهد بود چون عنصر روانی تحقق بزه، تشکیل نمی گردد.
۷_انتشار محتوی خصوصی و تصاویر افراد زمانی جرم محسوب می گردد که منجر به ایجاد هتک حیثیت و ضرر شخصیتی برای اشخاص، نماید و لذا به صرف انتشار عکس خصوصی افراد و حتی با سوءنیت، در تحقق بزه تاثیری نخواهد داشت و لذا این جرم می بایست طبق قانون مربوط به آن منتهی به نتیجه گردد و ضرر ایجاد گردد.
نهایتا برای تحقق این بزه شرايط فوق می بایست رعایت گردد و اگر یکی از آن موارد زائل گردد،جرم محقق نمی گردد.
جدای از جرم انتشار محتوای خصوصی، عکس و فیلم افراد ،آیا تهدید به انتشار آنها ،جرم تلقی می گردد؟
مطابق ماده ۵۲ قانون رایانه‌ای هرگاه اعمالی صورت پذیرد و جرم باشد،ولی در قانون جرائم رایانه‌ای برای آن عمل مجازاتی تعیین نگردیده باشد،مرتکب براساس قوانین موضوعه جزایی مورد تعقیب و مجازات قرار خواهند گرفت و تهدید به انتشار محتوی خصوصی افراد ،عکس و فیلم های آنان ،در قانون جرائم رایانه‌ای، جرم انگاری نشده ،فلذا با توجه به ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، فرد تهدید کننده ،قابل تعقیب و مجازات خواهد بود. چرا که مطابق ماده مورد اشاره:
«هر گاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضرر های نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشاء سری نسبت به خود یا بستگان او نماید،اعم از اینکه به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد به مجازات شلاق تا (۷۴) ضربه یا زندان از دو ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.»
فلذا برای تحقق جرم تهدید به انتشار محتوی خصوصی افراد باید درنظر داشت که تهدید کننده، توان انجام آن تهدید را داشته باشد به عبارتی تهدید کننده دارای وضعیتی نباشد که امکان عملی کردن ،تهدید او نرود به عنوان مثال فرد بی سواد که در فضای مجازی ،توان کار کردن ندارد و تهدید به انتشار عکس افراد در فضای مجازی را نماید ،نمی‌توان به این گونه تهدیدات ترتیب اثر داد.
و مطلب بعدی اینکه تهدید زمانی قابل تعقیب خواهد بود که با تهدید ،رعب و وحشت به تهدید شونده ایجاد گردد .
مواد قانونی مربوط به انتشار محتوی خصوصی افراد اعم از عکس ،فیلم و ...در فضای مجازی :
طبق قانون جرائم رایانه‌ای و مطابق مواد ۱۶ و ۱۷ آن انتشار موارد فوق جرم تلقی می گردد و مرتکب قابل مجازات خواهد بود.
ماده ۱۶ از قانون جرائم رایانه ای ،زمانی مرتکب را مستحق مجازات می داند که در تصاویر یا فیلم و ... دیگران تغییر یا تحریف صورت پذیرد که عبارتنداز :
«هر کس به وسیله سامانه های رایانه ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند،
به نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت او شود،
به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (5.000.000) ریال تا چهل میلیون (40.000.000) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
و در تبصره آن نیز بیان می دارد ؛ چنانچه تغییر یا تحریف به صورت مستهجن باشد، مرتکب به حداکثر هر دو مجازات مقرر محکوم خواهد شد.»
ولی در ماده ی ۱۷ قانون جرائم رایانه‌ای، به صرف انتشار تصاویر خصوصی افراد با رعایت شرایط و مقرراتی جرم دانسته است که چنین عنوان میدارد:
«هر کس به وسیله سامانه های رایانه ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جز در موارد قانونی منتشر کند
یا دسترس دیگران قرار دهد،
به نحوی که منجر به ضرر یا عرفاً موجب هتک حیثیت او شود،
به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (5.000.000) ریال تا چهل میلیون (40.000.000) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»
طریقه شکایت شاکی در خصوص این بزه چگونه خواهد بود؟
این جرم نیز مانند دیگر جرائم رایانه‌ای در فضای مجازی و متداول ترین راه طرح شکایت این که، می بایست شاکی به دفتر خدمات قضایی مراجعه نماید و به طرح شکایت اقدام نماید و( لازم بذکر است شاکی برای طرح شکایت می بایست ،در سیستم ثنا ،ثبت نام نماید )بعد از طرح شکایت در حوزه‌های قضایی که دادسرای ویژه به جرائم رایانه‌ای تشکیل گردیده ،ارجاع و در دیگر دادسراها نیز دادستان رأسا و یا ارجاع به شعبات بازپرسی یا دادیاری به شکایت رسیدگی می نماید و به محض وصول شکایت و در راستای جمع آوری اطلاعات و انجام تحقیقات جامع، پرونده به پلیس فتا ارجاع می گردد و شاکی می بایست در این خصوص با مامورین ذی ربط، همکاری نماید و اگر چنانچه اسکرین شات و یا دلایل دیگری دارد ،در اختیار آنان قرار دهد.
و در آخر اینکه افراد می بایست در حفظ و نگهداری محتوای خصوصی خویش کوشا باشند ،تا زمینه ارتکاب این گونه ،بزه ها را برای افراد دیگر جامعه فراهم ننمایند و به موارد پیشگیرانه که در این خصوص وجود دارد،توجه نمایند.
سوال دیگری که ذهن افراد جامعه را درگیر خود ساخته این موضوع است که افرادی وجود دارند که در پیج های خویش اقدام به گذاشتن ،عکسهای خصوصی و خانوادگی خود می نمایند و لذا اگر شخصی اینگونه تصاویر را در فضای مجازی، منتشر نماید ،مطابق این قانون مرتکب جرم شده است؟
در این خصوص باید گفت، صحیح است که تصاویر خصوصی افراد بدون رضایت آنان منتشر گردیده است ولی آیا با شرایطی که بیان شده ،با انتشار این تصاویر، ضرر حیثیتی و شخصیتی به فرد وارد می گردد و آیا با گذاشتن عکس در پیج خویش ،رضایت ضمنی به اشخاص بابت انتشار نداده است، در اینجا باید بدوا توجه نمود که اگر این موضوع در اینستاگرام افراد صورت پذیرفته ،دقت گردد که پیج مربوطه بصورت عمومی بوده و یا اینکه خصوصی بوده است و اینکه مرتکب چگونه آنرا بدست آورده است نیز موثر در وقوع جرم خواهد بود و اکثر حقوقدانان براین عقیده هستند که بدلیل اینکه عکس ها و فیلم های خصوصی شخص در پیج خصوصی و به عبارتی قفل شده ،فضای مجازی وی وجود داشته ولذا رضایت به انتشار آنرا نداشته است و بالتبع ضرر نیز به این شخص وارد می گردد و در نتیجه مرتکب مستحق تعقیب و مجازات خواهد بود.
بااحترام محمدعلی طیبی سورکی وکیل پایه یک دادگستری
